Jan Pukas – stroiciel we Lwowie i w Bytomiu

Księga Adresowa Król. Stoł. Miasta Lwowa na rok 1913 zawiera spis lwowskich stroicieli fortepianów.

Jan Pukas urodził się 6.05.1895 r. we Lwowie. W akcie urodzenia czytamy, że jego rodzicami byli Jan Pukas stolarz (a dokładnie Socius fabri lign[arii] czyli pomocnik/współpracownik stolarski/ciesielski) oraz Maria, córka Mikołaja i Marii Niewolańskich, pochodząca z Mikołajowa. Chrzestnym był Michalewski – fotograf.

Miał przynajmniej dwóch braci: Józefa urodzonego we Lwowie 15.01.1897 r., który zmarł w Bytomiu w 1992 r. oraz Tadeusza ( ur. 22.05.1909 r. w Mikołajowie – zm. 18.02.1974 r.) – profesora chemii Politechniki Śląskiej.

Ojciec Jana Pukasa (ur. 14.05.1871 r. we Lwowie), który również miał na imię Jan, pracował w firmie Franciszka Kubessy od 20.07.1896 r. do 24.09.1904 r. jako pomocnik stolarza, gdzie uzyskał stopień czeladnika. W 1904 r. dzięki finansowej pomocy z fundacji śp. Wincentego Łodzia Ponińskiego założył swój warsztat stolarski specjalizujący się w naprawach, strojeniu i odnawianiu fortepianów.

W kolejnych latach Jan Pukas senior przeniósł swój zakład „Wyrób i naprawa fortepianów, stolarstwo fortepianowe” na Kościuszki 22, a od 7.10.1909 r. zamieszkał przy Kleinowskiej 4. Swojego syna Jana przygotowywał do zawodu fortepianmistrza i już jako 16 letniego młodzieńca wysłał  na naukę w składzie i wytwórni Stanisława Horszowskiego i Michała Szkielskiego, gdzie terminował od 1.09.1911 r. do 30.05.1915 r. uzyskując dyplom czeladnika.

W 1914 r. wybuchła I wojna światowa podczas której Jan Pukas junior został zapewne powołany do austriackiej armii, a potem służył w wojskach polskich, za co odznaczono go w 1932 r.  Krzyżem Niepodległości.

W trudnych ekonomicznie latach 20 XX wieku nie wydawano spisów ludności Lwowa, dlatego trudno odnaleźć zakończenie działalności Jana seniora. W „Kurjerze Lwowskim”  z 1922 roku jest wymieniony wśród uprawnionych do wykonywania napraw i strojenia fortepianów, którą to działalność prowadził przy ulicy Cłowej 10.

Nie dotarłem do informacji kiedy zmarł.

Młody Jan Pukas, po służbie wojskowej, powrócił do pracy w „Pierwszej Krajowej Wytwórni Fortepianów Pianin i Harmonium” Michała Szkielskiego we Lwowie, gdzie pracował od 1.04.1918 r. do 5.09.1927 r. Tam poznał Marię (ur. 8.01.1902 r.) córkę właściciela wytwórni, która został jego żoną. 24.12.1928 r. urodziła się ich córka Ewa.  Od 1927 r. do września 1939 r. Jan Pukas junior prowadził samodzielny zakład strojenia i naprawy fortepianów we Lwowie przy ulicy Kopernika 16 (od 1931 r. posiadał telefon nr 87-62).  W latach trzydziestych mieszkał z rodziną najpierw przy ul. Głowińskiego 23, a później Kurkowej 17 (2792/ III). Dyplom mistrza cechowego uzyskał 18.04.1937 r.

Po wkroczeniu wojsk radzieckich do Lwowa podjął pracę stroiciela w  Ukraińskim Konserwatorium Muzycznym i w Filharmonii Lwowskiej, gdzie pracował do końca II wojny światowej. W 1945 r. Lwów znalazł się poza granicami Polski i większość Polaków musiała  szukać nowego miejsca zamieszkania. Jan Pukas z rodziną przyjechał z rodziną  na Śląsk i zamieszkał w Bytomiu, gdzie rozpoczął organizowanie własnego warsztatu fortepianmistrzowskiego. Już 1 kwietnia 1946 r. ukazało się w „Dzienniku Zachodnim” ogłoszenie:

W powojennej Polsce od 1946 r. pracował w Filharmonii w Katowicach, dodatkowo od 1.04.1949 r. do 31.03.1969 r. był etatowym stroicielem w Radiu Katowice. Równolegle obsługiwał najważniejsze fortepiany w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach. Współpraca z PWSM trwała od 1.03.1948 r. do 31.12.1954 r. Jak wynika z moich badań Jan Pukas nie był etatowym pracownikiem Opery Śląskiej.

Od 17.03.1961 r. zamieszkał przy placu Dzierżyńskiego 10/1A.

Zmarł 14.09.1972 roku (akt zgonu 1409/72 USC Bytom).

Był wybitnym specjalistą napraw instrumentów strunowych takich jak fortepiany, harfy, klawesyny. Naprawiał i stroił również akordeony oraz czelesty.

Zachowało się kilka ciekawych informacji z powojennej działalności stroicielskiej Jana Pukasa:

Źródła:

• Stefana Mikulskiego Wielka Księga Adresowa Stoł. Król. Miasta Krakowa i Król. Woln. Miasta Podgórza. R. 4, 1908, Kraków 1908
• Skorowidz adresowy król. stoł. miasta Lwowa. Rocznik 2, Rok 1910. Lwów Stryj 1912
• Księga Adresowa król. stoł. miasta Lwowa 1913, Rocznik 17, Lwów Stryj 1912
• Artur Bauc, Historia ukryta w fortepianie, Siemianowicki Rocznik Muzealny, 2016, Nr 15, s 182
• Filharmonia Śląska 1945 – 2005, Monografia z okazji jubileuszu 60-lecia Filharmonii Śląskiej, s.31   http://filharmonia-slaska.eu/pliki/wiecej/czytaj/60-lat.pdf
• Karta personalna Jana Pukasa  PWSM Katowice
• Akta osobowe Jana Pukasa  Radio Katowice
• Informacja o danych osobowych Urząd Miejski w Bytomiu Informacje prof. Beniamina Vogla

Opracował:

Janusz Starzyk