Sławomir Zubrzycki członkiem honorowym SPSF

Sławomir Zubrzycki, twórca Viola Organista został członkiem honorowym SPSF. Certyfikat potwierdzający nadanie tej godności został wręczony 8 lipca 2019 roku, po koncercie na Zamku Królewskim, w ramach Festiwalu Ogrody Muzyczne.

Publiczna uroczystość wręczenia certyfikatu nadającego godność członka honorowego SPSF odbyła się na 19. Festiwalu Ogrody Muzyczne, organizowanym na Dziedzińcu Wielkim Zamku Królewskiego przez Fundację Ogrody Muzyczne. Organizatorzy Ogrodów z okazji 50o. rocznicy urodzin Leonarda da Vinci zorganizowali wieczór muzyczno-filmowy. Najpierw Sławomir Zubrzycki wystąpił z 45 minutowym recitalem Viola Organista (instrument zbudowany w oparciu o projekty Leonardo da Vinci), a następnie wyemitowano film dokumentalny BBC o geniuszu sprzed 500 lat.

Sławomir Zubrzycki to krakowski pianista, klawikordzista, klawiolinista, kompozytor oraz konstruktor instrumentów. Konstrukcją instrumentów muzycznych interesuje się od wielu lat. Najpierw realizując cykl wykładów telewizyjnych na ten temat, a w 1994 roku budując kopię klawikordu Johanna Sielbermana z 1775 roku. Instrument uznawany jest za protoplastę fortepianu.

Viola Organista, czyli fortepian smyczkowy
W 2009 roku Sławomir Zubrzycki natrafił na ślad szerzej nieznanego instrumentu klawiszowo-smyczkowego. Jego pomysłodawcą był Leonardo da Vinci. W szkicach, które powstały w latach 1489-1492, powstało osiem różnych konstrukcji. Były to kolejne ewolucje od pierwowzoru liry korbowej, znanej z XII i XIII wieku. W projektach da Vinci, viola klawiszowa miała różne formy, ale prawdopodobnie ostatecznie była podobnego kształtu do klawesynu.
Viola Organista jest jedynym fortepianem klawiszowo-smyczkowym na świecie, powstałym wg projektu Leonardo da Vinci. Wcześniej podjęto ok. 200 prób, aż do pierwszej udanej konstrukcji Sławomira  Zubrzyckiego w 2012 roku.

Koncert dla Europiano
Polscy stroiciele pierwszy raz zetknęli się z Viola Organista w 2017 roku w Krakowie. Zubrzycki wystąpił z prywatnym koncertem dla członków Stowarzyszenia, na specjalne zaproszenie Ryszarda Gazdowicza i jego synów (właścicieli firmy Piano Centrum), z okazji 10.rocznicy powstania Stowarzyszenia Polskich Stroicieli Fortepianów.

Wizyta delegatów Europiano w Kaliszu w październiku 2018 roku była kolejną okazją do posłuchania Viola Organista.  Stowarzyszenie Polskich Stroicieli Fortepianów, wspólnie z Filharmonią Kaliską zorganizowało otwarty koncert dla kaliskiej publiczności.

Na scenie wystąpił Sławomir Zubrzycki (konstruktor i pianista Viola Organista) oraz orkiestra kameralna Filharmonii Kaliskiej z czterema utworami: Gustav Holst – St. Paul`s Suite, Georg Friedrich Haendel – koncert organowy F-dur op. 4 nr 4, Georg Friedrich Haendel – koncert organowy B-dur op. 4 nr 6 oraz Edvard Grieg – suita w dawnym stylu „Z czasów Holberga” op. 40. Koncerty Haendla zostały zagrane wspólnie przez Sławomira Zubrzyckiego oraz orkiestrę kameralną Filharmonii Kaliskiej.
Pianista jeszcze przed koncertem przyznał, że to jego pierwszy wspólny występ z orkiestrą symfoniczną. Debiut okazał się udany. Po koncercie, wokół instrumentu kłębił się tłum melomanów, chcących zobaczyć wnętrze instrumentu.

Członek honorowy SPSF
31 marca 2019 roku XII Walne Zebranie Członków SPSF nadało godność członka honorowego Sławomirowi Zubrzyckiemu, zostając ósmym członkiem Stowarzyszenia Polskich Stroicieli Fortepianów. Wcześniej tę godność otrzymali: Elwira Fibiger, Bogusław Kwiatkowski, Beniamin Vogel, Wojciech Świtała, Lutz Reibeholz, Sławomir Leszczyński, Cezary Sanecki.
Kolejna okazja do posłuchania Viola Organisty nadarzy się za dwa lata. W 2021 roku Sławomir Zubrzycki wystąpi podczas Piano Congress 2021 w Warszawie.

Jak działa Viola
Według informacji zawartych na stronie violaorganista.com zasada działania polega na zbliżaniu strun instrumentu przy pomocy mechanizmu strunowo-klawiaturowego do zespołu smyczków kołowych lub paskowych z włosiem natartym kalafonią, które poruszane przy pomocy mechanizmu połączonego z pedałem, wprawiają struny w drgania. Tak powstaje dźwięk. Mechanizm klawiatury może wpływać na dynamikę, artykulację i wibrato, a szybkość przesuwu smyczków dodatkowo zwiększa dynamikę oraz zmienia barwę dźwięku.
Punktem zwrotnym w konstrukcji violi organista, który decyduje o jej odrębności w porównaniu z lirą korbową, jest wymyślony przez Leonarda mechanizm strunowy, dociągający indywidualnie dla każdego dźwięku strunę do smyczka, bez zmiany wysokości dźwięku. Pozwala on na uniknięcie ciągłego brzmienia (bez pauz), charakterystycznego dla liry korbowej. Umożliwia również grę dwiema rękami za pomocą klawiatury z urozmaiconą artykulacją.

Wcześniej było 200 prób
Sławomir Zubrzycki instrument budował przez trzy lata. Nie jest kopią oryginalnego fortepianu da Vinci, ale własną konstrukcją, nawiązującą również do innych instrumentów z przełomu XVI i XVII wieku. Korzystał także z opisów Michaela Praetoriusa (niemieckiego kompozytora, kapelmistrza i organisty). Z opisu Praetoriusa – konstruktor violi organisty wiedział – że XVII-wieczne brzmienie mogło być podobne do dźwięku viola da gamba, ale też mogło się kojarzyć z innymi instrumentami smyczkowymi, dętymi lub nawet organami.
– Rekonstrukcja instrumentu i rekonstrukcja repertuaru to dwa równoległe procesy. Można wymienić jeszcze inne, jak opracowanie techniki gry, bądź praktyki wykonawczej – wyjaśnia Sławomir Zubrzycki. – W pracy rekonstruktora poszedłem trzema tropami. Pierwszy to było wyobrażenie brzmienia, drugi – wyobrażenie potencjalnego repertuaru, który będzie musiał być prawie w całości zrekonstruowany. Dopiero wówczas mogłem myśleć o budowie instrumentu – opisuje pianista.

Płyta z Björk
Premierowe recitale instrumentu miały miejsce podczas dwóch krakowskich festiwali w październiku 2013 roku. Na Youtube materiał filmowy z pierwszego z tych koncertów obejrzało ponad 3 mln osób. Informacje o powstaniu instrumentu pojawiły się w najpoczytniejszych światowych mediach. W 2015 ukazały się dwa albumy z muzyką wykonaną na violi organista. Solowy album „Viola organista – The da Vinci sound” został wydany dzięki wsparciu melomanów z całego świata – poprzez  crowdfundingowy Kickstarter. Na płycie znalazło się osiem utworów epoki baroku (w tym jedyny w historii utwór skomponowany z myślą o instrumencie klawiszowo-smyczkowym, Sonata na Bogenklavier C. Ph. E. Bacha) oraz muzyka Leonarda da Vinci, której zapis namalował na obrazie „Portret muzyka”. Druga produkcja powstała z Björk, na akustycznej wersji płyty „Vulnicura” – na głos, violę organista i kwartet smyczkowy. Album ukazał się na płycie CD oraz winylowej.