Skład fortepianów Władysława Bolońskiego w Krakowie był kontynuacją firmy założonej przez Zygmunta Rabę w 1880 roku.
Emanuel Zygmunt Stefan Raba (Raaba) urodzony 25 grudnia 1845 roku we Lwowie jako syn organisty Michała i Petroneli Marianny z domu Świdzińska1. Przyjechał do Krakowa w 1875 roku. Ożenił się z Florentyną Anastazją Katarzyną Koziarską w roku 1878. Ślub odbył się w Krakowie w Kościele Mariackim. W 1880 roku urodził im się syn Michał. Zamieszkali przy ul. Floriańskiej 348 m. 62. Zygmunt Raba był stroicielem fortepianów. W 1880 roku założył skład fortepianów przy ulicy Św. Jana 13, gdzie również zamieszkał.
Po śmierci żony, ożenił się ponownie z Anną z domu Bolońska, wdową po Janie Radziszewskim. Ślub odbył się w Kościele Mariackim w lipcu 1902 roku. Skład fortepianów funkcjonował do wybuchu I wojny światowej. Trudno odnaleźć ślady działalności Zygmunta Raby w czasie I wojny, ale w spisie mieszkańców z 1921 roku jest pod adresem Świętej Anny 3.
Zygmunt Raba zmarł 18 grudnia 1922 roku w wieku 77 lat.
Firmę nadal prowadziła wdowa Anna, która ściągnęła do pomocy swojego bratanka Władysława Bolońskiego, który najpierw pomagał w prowadzeniu firmy, a od roku 1924 całkowicie zarządzał składem fortepianów.
Władysław Włodzimierz Boloński urodził się w Warszawie, 8 października 1880 roku. Jego rodzicami byli Wacław Boloński (Vaclav Bolonsky) i Marya z domu Hajek, ich ślub odbył się w Warszawie w 1880 roku.
Na razie nie wiadomo gdzie przebywał i czym się zajmował Władysław Boloński do 1924 roku, kiedy to pojawił się w księgach adresowych miasta Krakowa jako współwłaściciel, a potem właściciel składu i wypożyczalni fortepianów, jako następca Zygmunta Raby. W 1925 roku przeniósł skład do Pałacu Spiskiego na Rynek Główny 34, jednak nadal zamieszkiwał razem z Anną Rabą i stroicielem fortepianów Bogomirem Bolońskim przy ul Św. Anny 3.
W kolejnych latach Boloński rozbudował skład i warsztat naprawczy o salę koncertową. Zdobył wyłączność na sprzedaż wielu słynnych marek: Steinway & Sons, Pleyel, Petrof, Rösler, Stingl, Arnold Fibiger, Sommerfeld, Rud. Ibach, Lyra, Gustaw Liebig i inni. W swojej sali koncertowej organizował różne wydarzenia kulturalne. Pod koniec lat trzydziestych wyprodukował również kilkadziesiąt pianin sygnowanych własnym nazwiskiem.
Kryzys lat 30-tych zmusił Bolońskiego do przeniesienia składu z powrotem na ulicę Św. Anny 3. Ten adres jest podawany w ogłoszeniach od 1934 roku i tam działał do wybuchu II wojny światowej. W marcu 1939 roku Władysław Boloński wraz z rodziną wnioskował o polskie obywatelstwo, gdyż cały czas był obywatelem Czechosłowacji. Nie wiadomo, czy zdążył otrzymać polskie obywatelstwo, ale po wybuchu wojny nadal prowadził swój skład, odkupując instrumenty od mieszkańców Krakowa, które później odsprzedawał lub wynajmował. W Archiwum Narodowym w Krakowie zachowały się dokumenty korespondencji Bolońskiego z bankami, w których stara się o kredyty pod zastaw instrumentów3. Wymienione są tam następujące instrumenty:
B. Sommerfeld nr 3636, C. Gerhaedt nr 4636, Stingl-Original nr 34543, W. Boloński nr 1021, C.Heyl nr 5986, Schweighofer nr 12176, C.Mayer nr 6020, Kuhse nr 22288, Koch & Korselt nr 6695, Betting nr 11320, Boloński nr 1012, Sponnagel nr 7910, Hartmann nr 6050, Mayer nr 9213, Betting nr 8942, Schweighofer nr 12076, Duysen nr 6015, Eckert nr 1630, Sommerfeld nr 5670, Sommerfeld nr 4017, Lauberger & Gloss nr 12106, Lauberger & Gloss 11106, Heinrichsdorf nr 5771, Weltzel nr 3075, Zimmermann 53120, Barszczewski nr 1095.
Władysław Boloński w czasie II wojny używał nazwiska Ladislaus Bolonsky, miał żonę Emilię i syna Gottfrieda, którego uczynił prokurentem własnej firmy. W czasie II wojny mieszkali przy Burgstrasse 40 (Grodzka 40 /narożnik ulicy Poselskiej/). Powojenne losy rodziny Bolońskich nie są znane. W styczniu 1945 roku Armia Czerwona zdobywa Kraków i po kilku tygodniach władzę objęła administracja polska. Aleksandra Granke w swoim sprawozdaniu z maja 1945 roku dla Dyrektora Departamentu Muzyki Ministerstwa Kultury i Sztuki napisał:
Przejęcie firmy „. Boloński” nastąpiło przez Wojewódzki Wydział Kultury i Sztuki protokólarnie w dniach 27, 28, 29 i 30 marca 1945 roku. Firma wznowiła swoją działalność w dniu 16. Kwietnia 45 r. (…). W dniu 14. maja b.r. na składzie firmy znajduje się 59 instrumentów wymienionych szczegółowo w wykazie sporządzonym w obecności mojej. Ponadto jak, wynika z tego wykazu firma wydała do tegoż dnia 12 instrumentów wymienionych w wykazie pod poz. od 60 do 71 włącznie. Ponadto w ewidencji firmy znajduje się 60 instrumentów stanowiących własność Firmy „W. Boloński”, z tych 4 zabrane zostały przez Wojsko Polskie, jeden zabrany został przez Wydział Śledczy w Krakowie, pozostałe 55 instrumentów znajduje się u osób, którym instrumenty te wypożyczone zostały przez b. właściciela firmy. Wykaz powyższych instrumentów znajduje się w firmie i opiera się na kontraktach wynajmu w języku niemieckim. Firma posiada dalej ewidencję 47 instrumentów. zarejestrowanych w Miejskim Urzędzie Powierniczym, oraz ewidencję 21 dalszych instrumentów Zarejestrowanych przez Wojewódzki Wydział Kultury i Sztuki4…
Przypisy:
- http://agadd.home.net.pl/metrykalia/301/sygn.%20814/pages/PL_1_301_814_0103.htm
- https://www.szukajwarchiwach.gov.pl Archiwum Narodowe w Krakowie, Spis ludności 1880, Dz. I, nr 333-390, T. 6; skan 246.
- Archiwum Narodowe w Krakowie, korespondencja między bankiem a Wł. Bolońskim dot. udzielenia mu kredytu, sygn. 29/616/665.
- Archiwum Akt Nowych, Inspekcje fabryk fortepianów. Sprawozdania, sygn. akt 2/366/0/1.2/I 302.
Linki:
Opracował:
Janusz Starzyk