Po zakończeniu II wojny światowej Dolny Śląsk został przyłączony do Polski jako Ziemie Odzyskane. W Legnicy do końca wojny działało kilka firm budujących pianina i fortepiany oraz produkujące części do tych instrumentów. Były to zakłady „Franz Liehr”, „Karl Fricke”, „Hermann Stammitz”, a największą wytwórnią była fabryka „Eduard Seiler”, która w najlepszych czasach zatrudniała około 1000 pracowników. Już w maju 1945 powołano przedsiębiorstwo o nazwie „Fabryka Pianin i Fortepianów w Legnicy”, które miało zarządzać przejętym mieniem tych fabryk. Fabryka Seilera była pod jurysdykcją wojskową Armii Czerwonej do 1947 roku. Pozostawiono fabrykę rozgrabioną i zniszczoną, jednak w Zjednoczonych Zakładach Przemysłu Muzycznego w Warszawie zdecydowano, że właśnie w budynkach po fabryce Seilera zostanie uruchomione przedsiębiorstwo państwowe „Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin LEGNICA”. Pierwsze nowe instrumenty powstały w tej fabryce dopiero w 1951 roku i były to pianina model S-120 według wzorów pozostawionych przez Seilera. Przez kolejne dekady w fabryce produkowano nowsze modele pianin o różnej wielkości i wykończeniu. Poziom produkcji wzrastał, aby w latach 1975-1988 przekraczać 5 tysięcy pianin rocznie.
Przemiany gospodarczo-polityczne w Polsce w latach 1989-90 spowodowały odejście od systemu nakazowo-rozdzielczego i wprowadzono zasady wolnorynkowe. Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin stanęła przed zadaniami, które w poprzednim ustroju były jej obce. Oprócz dbania o ciągłość produkcji i podnoszenie jej jakości doszedł problem sprzedaży wyprodukowanych instrumentów. Dział zbytu i reklamy dotychczas nie był zbyt rozbudowany, gdyż cała produkcja sprzedawała się natychmiast. W gospodarce wolnorynkowej te działy powinny być bardzo sprawne, gdyż trzeba było konkurować ze światowymi potentatami. Wprowadzenie wymienialności złotówki i uchwalenie dodatkowych podatków od wynagrodzeń spowodowało wysokie koszty produkcji. Podniesienie cen zbytu dało efekt odmienny od oczekiwanego. Drastycznie zmalał popyt krajowy, a eksport trzeba było organizować na nowo. Przed 1989 rokiem eksport był zmonopolizowany przez państwowe przedsiębiorstwa handlu zagranicznego, a po transformacji, każde przedsiębiorstwo starało się we własnym zakresie sprzedawać swoje wyroby tak w kraju jak za granicą. W 1990 roku wyprodukowano 3851 pianin, był to wynik o ponad 1000 szt. niższy niż w roku poprzednim, jednak na koniec roku osiągnięto zysk netto 703 tys. złotych. W tym roku szalejąca hiperinflacja „pożerała” złotówkę, Wskaźnik wzrostu cen wynosił 585,8%, czyli złotówka traciła połowę swojej wartości w miesiąc !!
Drastyczna terapia wprowadzona przez Balcerowicza spowodowała powolną stabilizację gospodarki, jednak trwało to kilka lat. Dopiero w 1995 roku inflacja spadła poniżej 30%, a to pozwoliło wprowadzić denominację złotówki do nowych złotych, odcinając cztery zera.
Produkcja pianin w Legnicy, pod zarządem dyrektora Bogdana Poseckiego, w latach 1991-1995 była w miarę stabilna. Tylko w 1993 roku odnotowano stratę 1,13 miliona starych złotych. Udało się pozyskać nowych zagranicznych kontrahentów, a to dobrze rokowało na przyszłość. Dla zagranicznych odbiorców potrzebna była również nowa atrakcyjna nazwa, dlatego w 1992 roku LFFiP odkupiła od Janusza Bettinga prawa do produkcji pianin i fortepianów pod znakiem „Th. Betting”1. Rok 1995 zamknął się zyskiem ponad 200 tys. PLN.
W 1995 roku w Legnickiej Fabryce Fortepianów i Pianin podjęto decyzję o uruchomieniu produkcji fortepianów, gdyż dotychczas produkowano tylko pianina. Przy fabryce funkcjonował od lat 70-tych Dział Projektowo-Konstrukcyjny, którego zadaniem było projektowanie nowych modeli pianin i fortepianów. To w tym biurze wykonano w latach 1972-74 plany fortepianów modelu M-140 i M-222 dla kaliskiej fabryki. W latach 90-tych zaprojektowano tam nowe rodzaje pianin o lepszych parametrach. Były to nowe obudowy, poprawione konstrukcje i wykończenia modeli M-105, M-110, M-120, oraz zaprojektowane od podstaw pianino koncertowe model M-128. W połowie 1995 roku rozpoczęto prace nad skonstruowaniem i wdrożeniem do produkcji fortepianu średniej klasy. Żmudne prace konstrukcyjno-projektowe pod fachowym okiem Henryka Łopatki ruszyły w październiku, a prototyp o długości 180 cm został ukończony w marcu 1996 roku, wystawiony i sprzedany na targach we Frankfurcie. W pierwszym roku planowano wykonać 30 sztuk, a w kolejnych latach po 100 rocznie. W „Gazecie Wyborczej” z 27.07.1995 r. jest informacja o planach produkcji fortepianów w Legnicy, a Regionalna Telewizja we Wrocławiu zamieściła w swoich „Faktach” z 1996 roku filmik o tym pierwszym fortepianie zatytułowany „Fortepian w fabryce”.
Uruchomienie produkcji fortepianów nie przebiegało zgodnie z pierwszymi założeniami. W 1996 roku nie wyprodukowano kolejnych fortepianów. Następował odpływ wykwalifikowanych pracowników i pojawiły się spore kłopoty finansowe. Płatności za sprzedane instrumenty spływały coraz wolniej, a na utrzymanie produkcji trzeba było zaciągać większe kredyty. W 1997 roku podjęto decyzję o komercjalizacji przedsiębiorstwa. Polegało to na zmianie statusu z przedsiębiorstwa państwowego na jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Wniosek o komercjalizację Legnickiej Fabryki Fortepianów i Pianin „Legnica” podpisał dyrektor Bogdan Posecki w dniu 9 sierpnia 1997 roku. Głównym akcjonariuszem została Agencja Prywatyzacji, której zadaniem było m.in. sprzedaż akcji przedsiębiorstwa. Niestety zabrakło zewnętrznego inwestora. Część akcji miała zostać udostępniona pracownikom nieodpłatnie. Współpracę z fabryką rozpoczęła firma Witolda Meyera z Kalisza. Współpraca polegała na organizowaniu eksportu pianin i fortepianów z legnickiej fabryki, oraz usprawnieniu zaopatrzenia z zagranicy. Kaliska firma przejęła w dużej części montaż i specjalistyczne prace wykończeniowe fortepianów. W Legnicy odlewano ramę, wykonywano szkielet i klawiaturę a mechanizmy Detoa sprowadzano z Czech. W 1998 roku w ten sposób wykonano 22 fortepiany z których sprzedano 15 sztuk. Mimo tych zabiegów do legnickiej fabryki został wprowadzony przez ministra zarząd komisaryczny, który miał doprowadzić do polepszenia funkcjonowania zakładu. Niestety, działania komisarza nie przyniosły ożywienia produkcji, a datę 1998 powszechnie uznaje się za upadek fabryki. Produkcja pianin i fortepianów jednak trwała nadal. Fabryka w 1998 roku wykazała stratę 2,8 mln, a rok później 1,9 mln zł. W 2000 roku wszystkie długi fabryki wynosiły już 6 mln złotych i zarząd 20 czerwca złożył wniosek o ogłoszenie upadłości. Większość, ze 170 osobowej załogi wysłano na urlopy. Produkcja została wstrzymana. Najważniejszym wierzycielem był Bank Zachodni SA, który nie zgodził się na negocjacje w sprawie spłat kredytów po tym jak na konto w tym banku spłynęła zapłata za pianina wyeksportowane do USA. Bank również przejął 54 pianina – ostatnie egzemplarze z produkcji. Zachował się wykaz tych pianin i można dokładnie określić, że produkcję zakończono numerem 172832 (pianino M-113D czereśnia połysk)2.
Syndykiem w postępowaniu upadłościowym był Henryk Pakuła z Przedsiębiorstwa „Faktor” sp. z o.o., a po jego śmierci, Józef Pieróg. W sierpniu 2000 roku wznowiono pracę w fabryce polegającą na wykańczaniu rozpoczętych instrumentów. Szacuje się, że do lutego 2001 zostało wykończonych około 50 pianin. Były to ostatnie pianina, które zostały przewłaszczone przez Bank Zachodni. Syndyk masy upadłościowej sprzedawał wyposażenie fabryki, zapasy materiałowe i półfabrykaty, przekazując uzyskane pieniądze wierzycielom. Najpóźniej sprzedano budynki i działki.
Zakupem fabryki w całości interesowała się Ursula Seiler – właścicielka fabryki w Kitzingen oraz firma General Music z Włoch, jednak do sprzedaży nie doszło3. Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin Spółka Akcyjna została wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego 29 października 2008 roku4.
Fortepiany z Legnicy model M-180 były jeszcze produkowane w Kaliszu i sprzedawane dla Bechsteina i Blüthnera. W lutym 2003 roku firmę K&W Meyer kupiła niemiecka fabryka Schimmel, która kontynuowała produkcję tego fortepianu pod własną marką Vogel by Schimmel głównie dla USA. Szacuje się, że przez 6 lat wyprodukowano około 100 sztuk tego fortepianu pod różnymi markami.
Większość dokumentów dotyczących fabryki odnalazłem w Państwowym Archiwum w Legnicy, ale dokumenty z ostatnich lat działalności tam nie są dostępne. Ogromną pomoc w uzupełnieniu tych luk otrzymałem od głównego konstruktora fortepianu M-180 Henryka Łopatki, byłego dyrektora technicznego inż. Stanisława Chanyszkiewicza oraz byłego Kierownika Sklepu Firmowego Waldemara Wyki. Składam Panom serdeczne podziękowania!
Z legnickiej fabryki wyjeżdżały pianina i fortepiany o nazwach: Legnica, Balthür, Bernhard Steiner & Sons, Offberg, Lindbergh, K.H.Bernstein, Rosenbach, Ravenstein, Schillmayer, Fibïger, Pianova, Zimmermann, Th.Betting, Wienner, Wagner, Steiner, Schirmer & Sons5, i inn.
Przypisy:
- Z moich obserwacji wynika, że firma Teodora Bettinga przed I wojną światową oznaczała swoje wyroby napisem „Theodor Betting”, po przeprowadzce do Leszna od 1921 do 1940 wyroby oznaczano „T. Betting”, a pianina i fortepiany wyprodukowane po 1992 w Legnicy opisywano znakiem „Th. Betting”.
- W latach 1999-2000 zakładano produkcję pianin na poziomie 2500 szt. i takie przyjęto plany numeracji piani, jednak w praktyce wyprodukowano przez te lata około 2 tysiące pianin. Nie wyprodukowano wielu instrumentów, którym już nadano numery. Dlatego chronologia numerów pianin nie odpowiada poziomowi produkcji.
| Rok | Numer na koniec roku |
| 1998 | 169108 |
| 1999 | 170365 |
| 2000 | 172832 |
- „Konkrety”, 2000.07.20, nr 1456 s.4, Legnickie fortepiany upadają.
- Krajowy Rejestr Sądowy działa od 1 stycznia 2001, zastąpił istniejące poprzednio: Rejestr Handlowy i Rejestr Przedsiębiorstw Państwowych. Zmiana zapisu w rejestrach miała się zakończyć w 2003 roku, jednak sąd wpisał LFFiP SA do KRS dopiero 1 marca 2004 roku.
- Pianina i fortepiany Schirmer & Son są obecnie produkowane w Chinach. W materiałach reklamowych wykorzystują historię Teodora Bettinga i fabrykę w Legnicy. Zawarte tam informacje są nierzetelne.
Znaki towarowe instrumentów z Legnicy:
Opracował:
Janusz Starzyk
