Jan Kanty Drozdowski (1809-1898)

Krakowski producent fortepianów.

Moje zainteresowanie rodziną Drozdowskich zainspirowała karta pocztowa odnaleziona w remontowanym pianinie.

Na tej karcie, zaadresowanej: W-ny Pan Drozdowski, stroiciel fortepianów, Kraków, Floryańska 5, III p.,  napisano: Proszę Pana przyjść do mnie w poniedziałek rano fortepian nastroić.  Sternbach  Kolejowa 2, II piętro. Datę stempla pocztowego odczytałem jako 8 października 1911 roku. W spisie mieszkańców Krakowa z 1908 roku[1] dr Karol Sternbach jest odnotowany jako c. i k. lekarz wojskowy Kolejowa 2, a pod adresem Floryańska 5 figuruje Stanisław Drozdowski – stroiciel fortepianów. Tadeusz Drozdowski mieszkał przy Floryańskiej 7. Obydwie kamienice miały połączone trzecie piętra, więc bracia mieszkali vis-a-vis.

Tadeusz i Stanisław byli synami Jana Drozdowskiego, producenta fortepianów w XIX wiecznym Krakowie. Jan Drozdowski miał również syna Jana – profesora konserwatorium muzycznego. Córką Jana (juniora) była Kazimiera po mężu Treterowa (1894-1985), pianistka, nauczycielka w Państwowej Szkole Muzycznej w Krakowie, autorka pamiętnika pt. „Reportaż z mojego życia”.[2] W tej książce Treterowa wspomina na stronach 14 i 15 swojego dziadka:

Bardzo plastycznie pamiętam dziadka ze strony ojca, chociaż umarł, gdy miałam zaledwie cztery lata. Brałam udział w pogrzebie, niesiona na rękach. Zapewne było to w zimie, bo pamiętam mnóstwo świateł. Dziadek był postacią niezwykłą. On był tym, który zadzierzgnął pierwsze trwałe więzy naszej rodziny z muzyką. Nazywał się Jan Drozdowski. Było to nazwisko przybrane. Pochodził z ziemiańskiej rodziny z Jedlanki w Radomskiem i brał udział w powstaniu listopadowym w 1831 r. Wówczas nazywał się Stanisław Magdzicki. Kiedy byłam małym dzieckiem, przyjechał z Ameryki bezdzietny brat dziadka. Pozostała w domu pamięć tej wizyty w postaci małego biletu wizytowego (niebieski marmurek z jednej, z drugiej strony biały. Nazwisko: ,,Zenon Simon Magdzicki”). Stanisław Magdzicki uciekł w szeregi nieregularnych grup powstańczych mając lat piętnaście. Po rozbiciu powstania przedarł się przez kordon do Krakowa. Skok do Wisły spowodował rupturę, która mu dolegała do późnej starości.

Mając lat zaledwie dwadzieścia kilka, założył w Krakowie fabrykę fortepianów, jedną z pierwszych i jakże nielicznych w Polsce. Rzemiosła tego wyuczył się w Wiedniu u tamtejszych fabrykantów. Kto te studia finansował nie wiem. Może pomogli mu dawni współtowarzysze, może rodzina. Fabryka nie była oczywiście wielka, skoro mieściła się w normalnym domu czynszowym. Toteż nie było tam produkcji seryjnej. Każdy szczegół wyrabiało się ręcznie, a sam fabrykant był zarazem konstruktorem. Fortepiany były chyba niezłej jakości, skoro Liszt w latach czterdziestych ubiegłego stulecia o nie się upominał, gdy grywał w Warszawie na koncertach[3]. W naszym domu był fortepian Drozdowskiego – pamiętam złoty napis,,Medaille d’or Paris”. Roku nie zapamiętałam.(..)

Jan Kanty Józef Drozdowski urodził się 17 października 1809 w Krakowie ul. Bracka 116, jako syn Józefa i Rozalii z d. Ścibusz.

Ożenił się 26 lutego 1854 roku z Teresą Zwolińską (1833 – 1896) córką Ignacego i Tekli z domu Sietnickiej. W akcie ich ślubu pan młody zapisany jest jako fortepianista (jak w tamtych czasach nazywano fortepianmistrzów) pod adresem ul. św. Mikołaja 629. Wcześniej, w latach 1847-1850, w spisie mieszkańców miasta Krakowa odnotowano: Jan (Johan) Drozdowski, Orgelgehilfe – pomocnik organmistrzowski, czyli czeladnik. W spisie alfabetycznym tego spisu podano po polsku: Czeladnik orgarmistrzowski, dzielnica 8, dom nr 192/3/4/8.

W późniejszych spisach mieszkańców odnotowano:

1857: Instrumentmacher wraz z żoną Teresą i synem Janem (ur. 1857), nr domu 614.

1870: Fortepianista, żona Teresa, syn Jan, syn Stanisław (ur. 1859), syn Tadeusz (ur. 1861). Dzielnica I, nr domu 363.

1880: Fortepianista fachowy (Claviermacher), żona Teresa, syn Jan, syn Stanisław, syn Tadeusz. Dzielnica I, nr domu 329.

1890: Fabrykant fortepianów, żona Teresa, syn Stanisław – wyrób fortepianów, syn Tadeusz – wyrób fortepianów. Dzielnica I, ulica Floryańska 18, nr domu hipot. 329. Jan junior mieszkał wraz ze swoją żoną i trójką dzieci na ulicy Garncarskiej 6.

Jan Drozdowski należał do Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. Towarzystwo to wydawało co roku sprawozdanie z działalności[4] i w 1875 roku odnotowano tam Drozdowskiego jako fortepianistę, w 1876 roku figurował jako fabrykant fortepianów, natomiast w 1878 roku jako „Jan Kanty Drozdowski, obywatel w Krakowie”, obok syna Jana – nauczyciela muzyki.

W krakowskich archiwach nie znalazłem żadnych dokumentów świadczących o działalności fabryki Jana Drozdowskiego, natomiast krakowska prasa z II połowy XIX wieku, zamieściła ogłoszenia o składzie Jana Drozdowskiego, Floryańska 18[5]. Najwcześniejsze ogłoszenie pochodzi z grudnia 1883 roku. Do 1887 r. ukazały się tylko ogłoszenia o składzie fortepianów, jednak w notatce o Wystawie Krajowej w Krakowie z 1887 roku jest wspomniana fabryka fortepianów Jana Drozdowskiego. Dlatego wnioskuję, że początek tej wytwórni trzeba ulokować pomiędzy 1885 a 1887 rokiem.  We wrześniu 1889 r. prasa krakowska zamieściła ogłoszenie „Jan Drozdowski Fabryka Fortepianów” a w 1892 roku pojawiła się nazwa firmy „Jan Drozdowski i Synowie”. W 1894 roku na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie firmę tę nagrodzono medalem srebrnym państwowym za fortepian i pianino. Później nie pojawiły się ogłoszenia o fabryce, czy składzie. W księdze adresowej z 1896 r. wymieniono pracownię i skład fortepianów Drozdowskiego pod adresem Mały Rynek 6, a w listopadzie następnego roku pojawiło się ogłoszenie drobne o sprzedaży fortepianu z pracowni fortepianów Drozdowskiego mieszczącej się przy ulicy św. Jana 13.

Zestawienie ogłoszeń prasowych i kalendarzy:

1883-1885  skład fortepianów, Floryańska 18,

1886-1888  brak ogłoszeń, 

1889  reklamy fabryki fortepianów oraz składu i wypożyczalni, Floryańska 18,

1890-1891 reklamy fabryki, Floryańska 18,

1892-1893 duże reklamy fabryki „Drozdowski i synowie”, skład i wypożyczalnia, Floryańska 18,

1894 Wystawa Krajowa Lwów medal srebrny państwowy,

1895-1896 brak ogłoszeń, tylko w „Galicyjskiej księdze adresowej” z 1896 zapisano pracownię i skład fortepianów „Drozdowski Jan i Synowie”, Mały Rynek 6,

listopad 1897 ogłoszenie o sprzedaży fortepianu ul. św. Jana 13 II piętro w pracowni fortepianów Drozdowskiego.

Zachowało się kilka (kilkanaście) fortepianów i pianin Drozdowskiego, m.in. w muzeum w Opatówku (numer 177), w Dworku Jana Matejki (numer 185) i w domach prywatnych (numer 137). Bardzo możliwe, że numerację swoich instrumentów rozpoczął od 100, zgodnie z ówczesnym zwyczajem zawyżania numeracji. Prawdopodobnie zasięg sprzedaży ograniczał się do Krakowa i okolic.

Ostatnie lata życia Jan senior spędził u swojego syna Jana. Tak wspomina go jego wnuczka:

…Z biegiem czasu stary, znękany różnymi przejściami powstaniec coraz mniej zajmował się fabryką i gdy synowie dorośli (a było ich trzech), zarząd fabryki przeszedł w ich ręce. Stary pan osiadł przy najstarszym synu, Janie, moim ojcu. Fabryka, niestety, zbankrutowała. Pozostało z niej coś na kształt warsztatów, którymi z kolei zajmowali się dwaj młodsi bracia, nasi stryjowie. Synowie mieli antytalent do spraw handlowych. Rodzina była zamożna, bo i jakieś parcele miała w Krakowie, ale pieniądze nigdy się jej nie trzymały. Wszystko wsiąkało zawsze w fabrykę.(…) Tak go w mojej pamięci zachowałam[6].

Jan Drozdowski zmarł 27 listopada 1898 roku o godzinie 10.30. Pochowany został na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Rodzina Jana Drozdowskiego

Jan Drozdowski junior (02.02.1857 – 12.01.1918)

Najstarszy syn Jana Kantego i Teresy Drozdowskich, nauczyciel muzyki w Konserwatorium Krakowskim, autor kilku podręczników do nauki muzyki. Studiował w Wiedniu w latach 1876-1880, wówczas zaprzyjaźnił się z Ludwikiem Waryńskim i grupą socjalistów. Został z tą grupą aresztowany i w głośnym procesie przed krakowskim sądem skazany na rok więzienia[7]. Cztery lata później ożenił się z Felicją Pniower (1857-1908), z którą miał cztery córki: Olgę, Janinę, Wandę i Kazimierę[8]. Jan Drozdowski nie miał aspiracji estradowych, poświęcił się działalności pedagogicznej i naukowej, prowadził pierwsze kursy pedagogiczne, pisał recenzje, wykładał też estetykę i historię muzyki. Propagował język esperanto. We wrześniu 1897 roku założył księgarnię muzyczną, którą po roku musiał sprzedać placówce pożyczkowej Piwarski Anton & Co. Zmarł nagle na serce 12 stycznia 1918 r.

Stanisław Drozdowski

Urodził się 14 października 1859 r., ukończył C.K. Szkołę Główną Trzecią w Krakowie przy ulicy św. Jana pod nr 299. W C.K Austrii służba wojskowa była obowiązkowa i Stanisław został powołany do wojska w 1880 r. W wykazie poborowych odnotowano, że umie pisać, czytać i grać na instrumentach, a jako zawód podano Klavierbauer. W spisie mieszkańców z 1890 roku figuruje jako wspólnik i werkführer (pracownik).

Kazimiera Treterowa tak wspomina swojego stryja w swojej książce na stronie 32:

Ojciec szczególnie przyjaźnił się ze swym bratem Stanisławem, którego nazywałyśmy „wujcio Staś”. Przychodził on niemal codziennie o drugiej po obiedzie i szli z Jasiczkiem do jego pokoju. Chcieli razem wynaleźć nowy instrument, (..) Stryj Staś był oryginałem. Znakomity znawca fortepianów i stroiciel, miał fantastyczny słuch i pamięć muzyczną. Pamiętam, jak raz po koncercie Łabuńskiego powtórzył mi w całości po raz pierwszy słyszalne preludium, które pianista grał na bis (..) Był znakomitym pływakiem i narciarzem (o jednym kijku), dobrym taternikiem, współtowarzyszem górskich wypraw Zaruskiego i Karłowicza.

Stanisław Drozdowski nigdy się nie ożenił, udzielał się w różnych towarzystwach. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Muzyki Krakowskiej „Harmonia”, działał w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” oraz w Towarzystwie Tatrzańskim, w latach dwudziestych i trzydziestych często przebywał w ukochanych górach. Jako stroiciel nie reklamował się w ówczesnej prasie, Jedyne ogłoszenie, które znalazłem ukazało się w „Ilustrowanym Kurierze Codziennym” z 13 lipca 1931 r.

Tadeusz Drozdowski

Był najmłodszym synem Jana Kantego i Teresy Drozdowskich. Urodził się w Krakowie 28 października 1861 roku. Mieszkał w domu rodzinnym w kamienicy przy ul. Floriańskiej 18. Uczył się zawodu pomagając ojcu w naprawach, prowadzeniu składu i produkcji fortepianów i pianin. Został powołany do wojska w 1881 roku. Dziesięć lat później 19 marca 1891 roku ożenił się z Cecylią Popławską (córką Jana i Eleonory), z którą miał dwie córki: Alinę Michalinę (ur. 24.12.1891), Zofię (ur. 12.10.1894), oraz syna Mieczysława Felixa (ur. 15.05.1898,  zm. 27.07. 1898). W 1898 roku w listopadzie zmarła żona Tadeusza oraz jego ojciec. Już od kilku lat nie produkował fortepianów, ale ciągle posługiwał się tytułem „fortepianista przemysłowiec”.  W połowie lat 90 rodzina Drozdowskich opuściła kamienicę przy Floriańskiej 18 i  zamieszkała na trzecim piętrze kamienicy przy Floriańskiej 7. Warsztat i  skład fortepianów został przeniesiony na Mały Rynek 6, później na ul. św. Jana 13. Od 1899 roku Tadeusz Drozdowski działał tylko jako stroiciel fortepianów ogłaszając się pod adresem zamieszkania.

Kolejne wzmianki o Tadeuszu Drozdowskim pojawiają się już tylko w spisach mieszkańców.

Tadeusz Drozdowski zmarł nagle na zawał serca, we własnym mieszkaniu 6 października 1930 roku o godz. 14-tej.

---

[1] „Stefana Mikulskiego Wielka Księga Adresowa Stoł. Król. Miasta Krakowa i Król. Wolne. Miasta Podgórza” 1908, R.4, s. 294

[2] Kazimiera Treterowa, „Reportaż z mojego życia”, Wrocław 1972.

[3] Franciszek Liszt koncertował w Warszawie w latach 40 XIX w. na różnych fortepianach, jednak nie było tam fortepianu Drozdowskiego. Liszt grał na fortepianie warszawskiego producenta Kaspra Zdrodowskiego. Kazimiera Treterowa powtórzyła błędną informację z „Małej Encyklopedii Muzyki” autorstwa Józefa Władysława Reissa, który na str. 202 opisując warszawskich producentów fortepianów wśród nich wymienia Drozdowskiego. W dalszej części tego samego hasła wymienia już poprawnie J. Drozdowskiego jako producenta z Krakowa, podając  rok założenia firmy 1880.

[4] „Sprawozdanie Dyrekcyi Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie z Czynności w Roku 1874/5”, Kraków 1875.

[5] Floriańska 18. Kamienica Westfalewiczów – powstała w latach 30. XIX wieku w wyniku scalenia dwóch średniowiecznych domów. W XIX w. znajdowała się w tej kamienicy m. in. redakcja i drukarnia „Gazety Krakowskiej”.

[6] K. Treterowa, „Reportaż ..” s. 15

[7] Rozprawa główna przed sądem przysięgłych przeciw Ludwikowi Waryńskiemu i 34 wspólnikom o zbrodnię zaburzenia spokojności publicznej, „Czas” 1880, nr 42, s. 5-6.

[8] Jan Drozdowski (junior) miał nieślubnego syna Stanisława Ludwika Piotra, urodzonego  30 kwietnia 1881 roku w parafii Zwierzyniec, jego matką była Zofia Filipina Machdzicka herbu Ślepowron, córka Stanisława Machdzickiego i Józefy z domu Bonkowska.  Drozdowski (wbrew ówczesnym zwyczajom) życzył sobie zostać zapisany jako biologiczny ojciec. Chłopiec ten wychowywał się w domu rodzinnym ojca, zmarł 4 października 1900 r.

Opracował:

Janusz Starzyk